Crveni kiosci s viršlama

Nezaobilazno mesto svraćanja učenika osnovnih i srednjih škola krajem 1970-ih i početkom 1980-ih. Začetak fast food kioska u Beogradu. Asortiman: viršle i kobasice kuvane u velikim loncima od rostfraja sa poklopcima, bajate zemičke, razvodnjeni Centroproizvodov senf i beli PKB jogurt u tetrapaku (kasnije “Kravica”). Svi su živeli u ubeđenju da takve viršle ili kobasice njihove mame nikada ne mogu da spreme kod kuće, i pored činjenice da su kobasice bile pune žilica, da je omot viršli i kobasica mogao da se žvače umesto žvakaće gume i da je senf bio toliko razvodnjen (specijalitet tetaka u belom koje su u kioscima radile) da su svi bili isflekani već posle prvog zalogaja. Od stvari koje ostaju u sećanju je i tetkino pitanje: “Oćeš da ti otvorim jogurt?”, kao i naknadno seckanje ćoška tetrapaka zakrivljenim makazicama za nokte.

• Dragan Odžaklijević

Prodaja brze hrane bila je samo jedna od brojnih namjena modularnog kioska K67, koji je slovenski dizajner Saša Mächtig projektirao 1966. godine. Proizvodnja je pokrenuta 1968. godine, a do sredine 1970-ih K67 se prometnuo u sveprisutni element uličnog inventara u SFRJ i susjednim socijalističkim državama. Izrađivan je od poliestera i poliuretana u šest boja, od kojih je crvena bila najpopularnija, pa ne iznenađuje da je u kolektivnom sjećanju K67 ostao trajno zabilježen kao “crveni kiosk”. Kvaliteta Mächtigovog dizajna rano je dobila međunarodnu potvrdu — njujorški muzej MoMA uvrstio je K67 u svoju prestižnu zbirku već početkom 1970-ih. Kraj stoljeća K67 je dočekao kao isluženi relikt epohe plastike, da bi u novom mileniju postupno bio prepoznat kao jedan od najviših dometa jugoslavenskog industrijskog dizajna.

• Pero Radulović