Živković, Predrag Tozovac

Plavokosi pjevač, harmonikaš, “šoumen”, kompozitor, veseljak i svakako jedan od najvećih šarmera na našoj estradi. Uza sve brojne prvoligaše i primadone narodnjačke scene, Tozovac je njome suvereno vladao desetljećima. Vječno nasmijan, često s harmonikom u rukama, uvijek korak do humora i šeretskog namigivanja, Tozovac je bio utjelovljenje, muzička verzija Šumadinca, pravi “gedža”. Iza takva transparentnog imidža krio se svestrani muzičar — Tozovac je studirao teoriju i povijest muzike — vjerojatno je jedini kompletno obrazovan muzičar tog vremena i žanra, a pride svira bubnjeve i trubu, kako sam kaže “u slobodno vreme i iz razonode”.

Karijeru je počeo pjevajući po kafanama, kao i mnogi, ali uvijek u najboljima. Prvi pravi uspjeh, kao i ploča, došli su mu relativno kasno. Ključna godina “preokreta” za Tozovca bila je 1971, kad mu se konačno dogodio nacionalni hit “Mirjana”. Sljedećih nekoliko godina od tog trenutka bio je nezaustavljiv, a njegovi hitovi iz tadašnjeg vremena gotovo se mogu čitati kao klasična pjesmarica moderne narodne glazbe: “Oči jedne žene”, “solunaški” “Jeremija” (“Ja sam ja Jeremija, prezivam se Krstić”,  s fenomenalnim stihom “služio sam stari kadar — artiljerija”), “Lepa Vlajna”, kojom je jednim potezom u domaći mainstream uveo vlašku muziku, blueserska “Siromah sam al’ volim da živim”, kafanska “Prazna čaša na mom stolu” i mnoge druge. Predrag Gojković-Cune, Lepa Lukić, Safet Isović i Predrag Živković-Tozovac činili su klasični kvartet narodne muzike — njenu “aristokraciju”.

Tozovac je i živio sasvim u skladu sa bohemskim tekstovima iz vlastitih pjesama — ljubitelj kafane, druženja, žena, života i pjevanja. Bio je neka vrsta “hodajućeg džuboksa”, iako je to zapravo preskroman kompliment: poznat je po tome da zna nebrojeno mnogo pjesama — kažu više tisuća. Čuvena je anegdota kad ga je Predrag Gojković Cune, uz asistenciju u tom trenutku prisutnog orkestra, jedanput izazvao na dvoboj: natjecali su se u tome tko zna više pjesama — pravilo je bilo da svatko otpjeva nekoliko taktova, a drugi bi morao odgovoriti s novom pjesmom. Tozovac je iz duela izišao kao pobjednik.

Možda najvažniji trenutak Tozovčev, koji će se mnogima učiniti kao šaljivi ili poluozbiljni novelty tune, a zapravo je slika, reprezentacija, metafora jedne čitave psiho-geografije, jest pjesma “Ide Mile lajkovačkom prugom”. Opuštenost, drčnost, relaksirani “pravo da ti kažem — jebe mi se” odnos prema životu, višeslojni, a zapravo buntovni humor prigušena registra, kao i, naravno, najbolja male bonding posveta ikad, izraženi u svega nekoliko stihova: “Ide Mile lajkovačkom prugom, / lajkovačkom prugom ide Mile / Ide Mile sa još jednim drugom / Ide Mile gori mu cigara / Ja poznajem mojega drugara.”. Da bi se poslije sve sabralo u sverelativizirajućem refrenu, u kafanskoj “dvojci”: “Suvo seno košeno / Tekla reka kroz selo.” Do neopisiva završetka: “A po reci riba plovi / Nema koj’ da lovi.”

• Đorđe Matić